Ornament małżowinowo-chrząstkowy – ornament o charakterze amorficznym, pozbawiony precyzyjnej formy, składający się elementów przypominających małżowinę uszną i chrząstki.

© Basik07 Barbara Wrzesińska, CC BY-SA 2.5

Ornament małżowinowo-chrząstkowy – fragment stalli z kościoła Mariackiego w Krakowie z lat 1635-37^[1]

Powstał pod koniec XVI wieku, najprawdopodobniej w północnej Europie, choć podobne motywy pojawiały się wcześniej także we Włoszech. Czasem stworzenie tego ornamentu przypisuje się złotnikom Adamowi van Vianen (1568/69-1627) i Paulusowi van Vianen (ok. 1570-1613)^[2]. Największa popularność ornamentu przypada na wiek XVII. Ornament pojawia się w grafikach m.in. Lucasa Kiliana (1604-1630), Christopha Jamnitzera (1610), Friedricha Unteutscha (1640-1650).

Stosowany był głównie jako ornament wypełniający, zwłaszcza w snycerce i złotnictwie.

Ornament może przybierać formy muszlowe, wolutowe, chrząstkowe i małżowinowe, które zdają się składać z materii ciągliwej i napęczniałej, jakby zwierzęcej^[3] albo motywy bardziej suche, mniej przypominające ciasto, a raczej pojedyncze elementy C-kształtne. W ornamencie mogą pojawiać się motywy maski, ludzkie twarze, głowy aniołków.

• P. Meyer, Historia sztuki europejskiej, Warszawa 1973, s. 84-86.
• Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 2006, ​ISBN 83-01-12365-6​.

• Grafiki Friedricha Unteutscha z ornamentem małżowinowo-chrząstkowym (artnet.com)