Ten artykuł dotyczy szyku obronnego. Zobacz też: Testudo – żółw lądowy.

© Tkgd2007, CC-BY-SA-3.0

Ten artykuł od 2021-08 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Testudo, acies testudo (szyk żółwi) – obronny szyk legionów rzymskich stosowany dla ochrony przed ostrzałem przeciwnika.

© Neil Carey https://www.flickr.com/photos/ncarey/ , CC BY-SA 2.0

Szyk żółwi z wykorzystaniem tarcz legionowych (scutum) – rekonstrukcja współczesna

Testudo w ataku podczas oblężenia (XVII-wieczna rycina)

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Testudo (szyk)

Polegał na utworzeniu zwartej prostokątnej kolumny, w której legioniści (zwykle 27) z pierwszego szeregu i z boków formacji trzymali tarcze pionowo przed sobą lub od strony swego odsłoniętego boku, a legioniści z szeregów wewnętrznych trzymali tarcze poziomo nad sobą i nad legionistami pierwszego i bocznych szeregów, tworząc w ten sposób osłonę całego szyku przed pociskami przeciwnika. Poruszający się w takiej kolumnie legioniści przypominali osłoniętego skorupą żółwia (łac. testudo).

Do wad tego szyku należały:

• utrudnienie w przejściu do walki wręcz przy bardzo ciasnym ustawieniu żołnierzy zmuszonych do trzymania tarcz inaczej niż do walki wręcz. Podczas bitwy pod Carrhae w 53 p.n.e. Rzymianie walczący w regularnym szyku byli ostrzeliwani przez partyjskich konnych łuczników, natomiast przechodząc do szyku żółwiego, atakowani byli przez katafraktów;
• częściowe odsłonięcie (nóg i głów) legionistów pierwszego szeregu (w odróżnieniu od hoplitów nie nosili nagolenników), narażające na trafienia;
• narażenie na silny ostrzał za pomocą machin miotających jako cel stosunkowo duży i zwarty; pojedynczy ciężki pocisk celnie wystrzelony z katapulty lub balisty mógł zabić kilku-kilkunastu legionistów.

Współcześnie podobną formację stosują czasami policyjne siły porządkowe, tworząc osłonę z tarcz przed rzucanymi przez uczestników zamieszek kamieniami i petardami.

• falanga (szyk bojowy)
• schiltron